Hate crime & Hate speech-slachtoffers kunnen gebruik maken van alle procedurele rechten en voorzieningen waar ‘reguliere’ slachtoffers eveneens gebruik van kunnen maken. Er zijn echter een aantal extra regels, die gelden voor deze specifieke slachtoffers.
Voor Hate crime & Hate speech slachtoffers gelden dezelfde informatierechten als voor andere slachtoffers (conform de Aanwijzing Slachtofferrechten). Hate crime slachtoffers worden niet vaker of eerder dan reguliere slachtoffers geïnformeerd en ook in het geval van Hate crime wordt doorgaans met standaardbrieven gewerkt of men kan de zaak in veel gevallen volgen in de “Aangifte Volg Service” van de politie. Indien een slachtoffer bijzondere aandacht op dit vlak nodig heeft, dan wordt geprobeerd maatwerk te leveren, maar dat geldt ook voor andere slachtoffers.
Er is vaak een drempel met het onderscheid tussen de ‘law in the books’ (de theorie) en de ‘law in action’ (de praktijk). De informatierechten zoals neergelegd in wet- en regelgeving (law in the books) wel voorzien in de behoeften van hate crime slachtoffers. Alleen in werkelijkheid hangt de vraag: worden Hate crime slachtoffers daadwerkelijk op de hoogte gesteld van hun informatierechten en, zo ja, in welke mate gebeurt dat dan?
De vraag is dan ook in hoeverre slachtoffers op de hoogte worden gesteld van de Individuele Beoordeling (IB) en de daaraan gekoppelde beschermingsmaatregelen in de behoeften van hate crime slachtoffers voorzien. Omdat de Individuele Beoordeling nieuw is, is voorlichting hierover van groot belang. Deze voorlichting dient te worden verbeterd, waarbij ook zou kunnen worden gedacht aan een reclamespotje. Ook is het van belang dat er een evaluatieonderzoek komt na verloop van tijd.
Verder is het zo dat, om in aanmerking te kunnen komen voor beschermingsmaatregelen, de aangever wel als kwetsbaar moet worden aangemerkt. Een eventueel discriminatieaspect is altijd onderdeel van de IB. Het goed onderkennen van het discriminatieaspect in de praktijk hangt in principe dus af van het goed uitvoeren van de Individuele Beoordeling.
Interessante pilots en toekomstige ontwikkelingen
Momenteel zijn er mensen bezig met het opstarten van interessante pilots, deze zijn her en der gestart op het gebied van hate crime slachtofferschap en over mogelijke toekomstplannen. Deze pilots bestaan uit:
IB-experts streven dat in de toekomst de persoonsgegevens van een slachtoffer standaard worden afgeschermd in de situatie dat slachtoffer en dader elkaar niet kennen. Dit gebeurt nu al steeds vaker, maar zou standaard moeten worden aangeboden.
Dezelfde experts zijn een werkinstructie voor de politie aan het ontwikkelen voor het verhoren van kwetsbare slachtoffers of getuigen, vergelijkbaar met de reeds bestaande module voor het verhoor van kwetsbare verdachten. Op deze manier kan beter worden aangesloten bij de verstandelijke vermogens van bepaalde slachtoffers en kan extra aandacht worden besteed aan de speciale bejegening van deze slachtoffers, bijvoorbeeld middels eenvoudig taalgebruik of ‘infographics’.
De politie geeft aan dat er momenteel ook wordt gewerkt aan het digitaliseren van de aangifte van discriminatie. De optie van online aangifte voorkomt dat aangevers moeten wachten op een afspraak.
Ook maakt de politie melding van een training van agenten in Zeeland- West-Brabant in de omgang met slachtoffers met een andere genderidentiteit dan het geboortegeslacht. Het uitgangspunt is daarbij dat slachtoffers mogen vragen door wie zij te woord willen worden gestaan of gefouilleerd.
Door LFB worden workshops georganiseerd voor medewerkers van rechtbanken over de omgang met verstandelijk beperkte personen.
Ook In de Nederlandse situatie is mogelijk sprake van een lage aangiftebereidheid door normalisering, door gebrek aan (h)erkenning van het discriminatie-aspect, door verhalen over slechte bejegening door de politie en door de (gepercipieerde) lage effectiviteit in termen van algemene en speciale preventie. Wanneer slachtoffers dan toch besluiten aangifte te doen worden bepaalde gevreesde knelpunten soms ook bewaarheid, waarbij met name het niet (h)erkennen van het discriminatie-aspect of de ongevoelige bejegening in het oog springt. Ook het registreren van het incident als melding, problemen met de registratiesystemen en het juridische jargon vormen een probleem. Ten aanzien van de slachtofferhulpverlening constateren we dat er soms sprake is van gebrek aan specifieke deskundigheid. Er is dan ook vooral behoefte aan (h)erkenning van het discriminatie-aspect; verwachtingsmanagement; aangifte in plaats van melding; verduidelijking van het juridische jargon en het strafproces; en kundige slachtofferhulp al dan niet vanuit de eigen gemeenschap. Het toereikende van de huidige maatregelen richt zich vooral op de bijzondere voorzieningen en rechten voor hate crime slachtoffers en toont aan dat er op het vlak van de (h)erkenning (aan de voorkant) van het discriminatie-aspect, de geoormerkte registratie en de informatierechten ruimte voor verbetering is. Ook worden melders mogelijk niet altijd doorverwezen naar een antidiscriminatie-voorziening (of Slachtofferhulp Nederland). Sommige belangenorganisaties uiten daarnaast de behoefte aan speciaal, op een bepaalde gemeenschap gerichte, slachtofferhulp. Omdat de behoefte aan meer verwachtingsmanagement, hulp bij het begrijpen van het juridisch jargon en de strafprocedure, en het standaard opmaken van een aangifte in plaats van een melding niet in de opsomming van IB-maatregelen terugkomen, zou hier wellicht extra aandacht aan kunnen worden besteed. De indruk bestaat dat de combinatie van voorzieningen voor alle slachtoffers, de bijzondere voorzieningen voor hate crime slachtoffers en de IB-beschermingsmaatregelen voor een groot deel in de speciale behoeften van hate crime slachtoffers voorziet, mits deze rechten in de praktijk ook correct worden toegepast. Kortom zijn verschillende groepen bestaande uit politie, OM, belangenbehartigers en experts bezig met oplossingen voor de toekomst om het proces voor LHTBI+-slachtoffers makkelijker en gangbaarder te maken! Dit zal nog een lange weg zijn met ups en downs, maar uiteindelijk komt er een oplossing!